Sztuczna inteligencja coraz śmielej wkracza w kolejne obszary naszego życia. Czy nadążamy za jej rozwojem i rozumiemy, jak działa? Gdzie widzimy zagrożenia ze strony AI, a w czym pokładamy nadzieje? Odpowiedzi na te ważne pytania przynosi raport „Między ciekawością a niepewnością. Pokolenia Polaków wobec sztucznej inteligencji – wiedza, doświadczenie, nastroje”, przygotowany na zlecenie Politechniki Wrocławskiej, przez agencję badawczą K+ Research.
W badaniu wzięli udział przedstawiciele czterech generacji: Z, Y, X oraz baby boomers, co pozwoliło uchwycić dynamiczne różnice generacyjne w poziomie wiedzy, nastrojach i oczekiwaniach Polaków wobec AI.
– Z zebranego materiału badawczego wyłania się zróżnicowany obraz polskiego społeczeństwa, które wciąż niewiele wie o rozwiązaniach opartych na AI i nie do końca rozumie sposób jej działania. Nadzieją napawa jednak fakt, że mimo poczucia niepewności, każda z generacji dostrzega potencjał w rozwoju sztucznej inteligencji i deklaruje otwartość na zgłębianie wiedzy na jej temat – mówi prof. Kamil Staniec, prorektor ds. kształcenia Politechniki Wrocławskiej.
Sztuczna inteligencja – wiemy, że istnieje, gorzej z wyjaśnieniem jak działa
Niemal wszyscy uczestnicy badania spotkali się z pojęciem sztucznej inteligencji – tak twierdzi 87% z nich. Wielu wciąż nie wie jednak, co kryje się pod tym pojęciem. Jedynie 15% badanych Polaków ocenia swoją wiedzę o rozwiązaniach opartych na sztucznej inteligencji jako wysoką. Nieco więcej – 23% – deklaruje, że rozumie, jak działają konkretne narzędzia AI. Co piąty uczestnik badania nie potrafił wskazać żadnego znanego rozwiązania opartego na AI.
AI w pracy? Jesteśmy „na tak”, ale nie wiemy jak z niej korzystać
Prawie połowa badanych dostrzega przydatność AI w życiu zawodowym. Zastosowanie sztucznej inteligencji w pracy jako wartość nieznacznie częściej zauważają osoby z pokolenia baby boomers (56% odpowiedzi T2B), respondenci z wyższym wykształceniem (64% T2B) oraz osoby zamieszkujące polskie aglomeracje (61% T2B).
Niestety, mimo deklarowanej otwartości na używanie AI w pracy, ponad połowa respondentów przyznaje, że nie korzysta z rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji w obszarze zawodowym. Jeśli już sięgamy po AI, to głównie w poszukiwaniu kreatywnych inspiracji, np. korzystając z modeli językowych takich jak ChatGPT[1].
– Wyraźny rozdźwięk między potrzebą stosowania AI a jej realnym wykorzystaniem w pracy wynika nie z braku zaufania, lecz z niedostatecznej wiedzy i braku kompetencji wdrożeniowych – szczególnie w organizacjach, które nie posiadają kultury technologicznej – zauważa dr hab. inż. Tomasz Kajdanowicz, prof. uczelni, Kierownik Katedry Sztucznej Inteligencji na Wydziale Informatyki i Telekomunikacji Politechniki Wrocławskiej.
Technologia, która ratuje życie
Największe nadzieje związane z AI Polacy wiążą z rozwojem medycyny. Respondenci –niezależnie od wieku – wierzą, że sztuczna inteligencja pomoże w szybszej i skuteczniejszej diagnostyce, opracowywaniu nowych terapii i leków oraz w przeprowadzaniu zabiegów i operacji. To właśnie w ochronie zdrowia badani upatrują największego potencjału AI. Szczególnie widoczne jest to w odpowiedziach pokolenia baby boomers.
Programowanie, rozwój nauki oraz cyberbezpieczeństwo to kolejne obok medycyny obszary, które uczestnicy badania wskazują najczęściej jako miejsca z potencjałem dla sztucznej inteligencji (kolejno 39%, 30% i 28% w badaniach ilościowych).
Boimy się manipulacji i utraty pracy
Mimo dostrzegania potencjału w rozwoju sztucznej inteligencji, nie jesteśmy jednak wolni od obaw wobec AI w niektórych obszarach życia. Wśród najczęściej wskazywanych zagrożeniem znalazły się dezinformacja i manipulacja informacją – obawia się ich 44% respondentów. Na drugim miejscu znalazło się tzw. bezrobocie technologiczne (39%), a tuż za nim – poczucie utraty bezpieczeństwa i prywatności (35%). Lęki te koncentrują się wokół zagadnień etycznych: deepfake, halucynacji modeli, braku przejrzystości, wpływu na środowisko i trudności w określeniu odpowiedzialności.
Eksperci Politechniki Wrocławskiej przyznają, że AI zmienia rynek pracy, przy czym zwracają uwagę, że to, co respondenci postrzegają jako „wykluczenie”, często jest w rzeczywistości przemianą wymagań na danym stanowisku lub koniecznością przekwalifikowania.
– Istnieje przekonanie, że AI nie zastąpi ludzi na miejscu pracy, ale pracownicy używający AI będą mieć przewagę. Kluczowe zatem staje się rozumienie, które z działań na danym stanowisku mogą być wspierane lub zastępowane przez narzędzia AI, a które nie obędą się bez obecności człowieka, albo dzięki jego obecności nabierają dopiero specyficznej wartości – mówi Katarzyna Oleszek-Sławińska z Biura Karier na Politechnice Wrocławskiej.
Etyka i prawa autorskie poza obszarem rozważań Polaków o AI
– Większość badanych nie przywiązuje dużej wagi ani[2] do tego, do kogo należą prawa autorskie do treści generowanych przez AI, ani do tego, jak bezpieczne są dane, które do niej przekazują. Nie wynika to wyłącznie z niewiedzy – choć ta bez wątpienia odgrywa rolę – ale także z przyzwyczajenia, jakie wykształciliśmy przez lata życia w przestrzeni cyfrowej – trafnie diagnozuje podejście Polaków do kwestii etycznych i prawnych w obszarze AI, dr hab. inż. Tomasz Kajdanowicz.
I faktycznie – aż 44% respondentów nie wie, czy w ich miejscu pracy są jakiekolwiek regulacje dotyczące korzystania z narzędzi AI. Zjawisko to dotyczy zarówno życia zawodowego, jak i prywatnego.
Badania zlecone przez Politechnikę Wrocławską wyraźnie pokazują, że mimo niepewności co do przyszłości w związku z rozwojem AI, wciąż jesteśmy jej ciekawi i jako społeczeństwo pozostajemy otwarci, by ją poznawać. 43% badanych deklaruje chęć poszerzania wiedzy o AI. Największą motywację widać wśród najmłodszego pokolenia, co – jak podkreślają eksperci – jest dużym potencjałem, który warto wspierać poprzez nowoczesną edukację.
– Wierzę, że wnioski zawarte w raporcie dotrą do szerokiego grona odbiorców i pomogą im lepiej rozumieć świat, w którym żyjemy. Z kolei dla jednostek edukacyjnych, administracyjnych, a także przedstawicieli biznesu staną się impulsem do współpracy i podejmowania inicjatyw, które pozwolą im jeszcze lepiej odpowiadać na potrzeby nowoczesnej gospodarki i rynku pracy – podkreśla prof. Kamil Staniec.
Szczegółowe wyniki badania zleconego przez Politechnikę Wrocławską znajdują się w raporcie „Między ciekawością a niepewnością. Pokolenia Polaków wobec sztucznej inteligencji – wiedza, doświadczenie, nastroje”.
