Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję nakładającą na Grupę OLX karę w wysokości 28 420 869 zł za wprowadzające w błąd praktyki rynkowe związane z systemem ocen użytkowników na OLX.pl.
System ocen umożliwiał wystawianie opinii nie tylko przez rzeczywistych kupujących, lecz także przez osoby, które jedynie wyświetliły dane kontaktowe lub wysłały zapytanie ofertowe, co kreowało fałszywy obraz wiarygodności sprzedawców. Zaproszenia do oceny były wysyłane raz w tygodniu i dotyczyły zawsze ostatniej interakcji użytkownika, co blokowało możliwość ocenienia pozostałych transakcji, jeżeli użytkownik pominął wcześniejsze zaproszenie. Algorytm obliczający średnią ocen sztucznie podwyższał wskaźniki dzięki asymetrycznemu ważeniu pozytywnych opinii i kwalifikowaniu ocen negatywnych jako neutralnych lub wręcz pozytywnych.
Jak podkreślił Prezes UOKiK Tomasz Chróstny, tego rodzaju mechanizmy naruszają zbiorowe interesy konsumentów i mogą wprowadzać kolejnych użytkowników w błąd co do rzeczywistej jakości usług oferowanych na platformie.
Nowy model ocen w OLX.pl
Tymczasem od 1 sierpnia 2024 r. Grupa OLX stosuje zaktualizowany system ocen. Teraz ogólny wskaźnik satysfakcji obliczany jest w oparciu o prostą średnią arytmetyczną ocen w skali od jednej do pięciu gwiazdek, a każda ocena i jej uzasadnienie są w pełni jawne. Uprawnionymi do wystawienia opinii są wyłącznie osoby, które dokonały zakupu i odebrały przedmiot za pośrednictwem przesyłki OLX. Dzięki temu platforma stała się bardziej przejrzysta, a użytkownicy mogą weryfikować wiarygodność sprzedawców na podstawie rzeczywistych transakcji.
Wymogi RODO wobec platform e-commerce
W kontekście rozwoju narzędzi profilujących i agregujących opinie coraz wyraźniej widać rolę ochrony danych osobowych. Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Mirosław Wróblewski, zwraca uwagę, że każda firma korzystająca z algorytmów oceniających powinna zapewnić jasny dostęp do informacji o sposobie przetwarzania danych oraz umożliwić użytkownikom kontrolę nad ich danymi. – Chciałbym, aby do przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych administratorzy podchodzili poważnie – powiedział swego czasu w rozmowie z Rzeczpospolitą Prezes Wróblewski.
Zgodnie z art. 13 i 14 RODO, platformy internetowe muszą informować swoich użytkowników o celach i podstawach przetwarzania danych. Jeżeli system oceny wykorzystuje profilowanie, konieczne jest przeprowadzenie oceny skutków dla ochrony danych (DPIA), aby zidentyfikować i zminimalizować ryzyko naruszenia praw i wolności osób, których dane dotyczą.
Dalsze wyzwania i rekomendacje
Sankcja finansowa dla OLX to istotny sygnał dla rynku, lecz sama kara nie rozwiąże problemu braku przejrzystości algorytmów. Konieczne są niezależne audyty systemów ocen oraz edukacja cyfrowa użytkowników, by potrafili krytycznie analizować prezentowane wskaźniki. Równocześnie współpraca regulatorów (UOKiK, UODO oraz inne instytucje nadzorujące rynek cyfrowy) powinna zaowocować wspólnymi wytycznymi dotyczącymi uczciwego stosowania narzędzi opartych na danych.
Dla konsumentów kluczowe jest, aby pamiętać, że oceny w internecie trudno traktować bezkrytycznie – warto zwracać uwagę na transparentność i kompletność prezentowanych danych. Z kolei dla przedsiębiorców jest to szansa na budowanie przewagi konkurencyjnej dzięki uczciwemu i otwartemu podejściu do algorytmów oceniających.
