Większość z nas choć raz w życiu zetknęła się z kuszącą ofertą zarobkową czy obietnicą niezależności finansowej w bardzo krótkim czasie. Jedni spojrzą z powątpiewaniem i odrzucą propozycję, ale będą i tacy, którzy zignorują lampki ostrzegawcze. Kluczowe pytanie brzmi: komu zaufać? Dużo mówi się o piramidach finansowych, ale czy wiemy dokładnie czym są, a kiedy określenie to używane jest bezzasadnie?
Żyjemy w trudnych czasach – rosnące koszty życia i potrzeba niezależności finansowej w połączeniu z cyfrową dezinformacją i agresywnym marketingiem oszustów mogą łatwo wpędzić w pułapkę fałszywego sukcesu. Jak nie dać się zwieść złudnym obietnicom szybkiego wzbogacenia się? Jak odróżnić rzetelną działalność od finansowego przekrętu? Oszustwa finansowe są problemem globalnym, a liczba poszkodowanych wciąż stanowi realny problem. Piramidy finansowe i schematy Ponziego funkcjonują w różnych wariantach i często są przedstawiane jako „innowacyjne modele biznesowe” czy „genialne sposoby na szybkie wzbogacenie się”. Jednak rzeczywistość jest brutalna – jedynie osoby znajdujące się na szczycie hierarchii zyskują, podczas gdy większość zaangażowanych traci swoje pieniądze. Z drugiej strony mamy sprzedaż bezpośrednią i marketing sieciowy, które mimo że są legalnymi i sprawdzonym modelami biznesowym, bywają często mylone z piramidami finansowymi. Skąd wynikają te nieporozumienia? Jak rozpoznać oszustwo i nie dać się wciągnąć w finansową pułapkę?
Piramida finansowa – czym jest i dlaczego jest nielegalna?
Piramida finansowa to schemat, który bazuje na rekrutacji nowych uczestników, a nie na sprzedaży realnych produktów czy usług. Każdy nowy uczestnik wnosi określoną opłatę, która jest w większości przekazywana do osób znajdujących się na wyższych poziomach struktury. Brak realnej wartości i uzależnienie od dopływu nowych członków sprawiają, że piramidy finansowe prędzej czy później upadają, pozostawiając większość uczestników z ogromnymi stratami.
– Piramida finansowa to nielegalna struktura, której celem jest przyciąganie nowych członków i czerpanie zysków z ich wpłat, a nie ze sprzedaży produktów. Zwykle funkcjonuje poprzez sprzedaż ‘pakietów startowych’ – często bezużytecznych, ale horrendalnie drogich. W piramidach finansowych nacisk kładziony jest na rekrutację, a nie na sprzedaż realnych produktów. Co gorsza, tego typu systemy są nie tylko nielegalne, ale także prowadzą do strat finansowych dla zdecydowanej większości uczestników – ostrzega Tomasz Muras, dyrektor generalny Polskiego Stowarzyszenia Sprzedaży Bezpośredniej (PSSB)
Warto podkreślić, że prawo w Polsce jednoznacznie zakazuje tego typu działalności. Piramidy finansowe są klasyfikowane jako oszustwo, a ich organizatorzy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej.
Schemat Ponziego – równie groźna forma oszustwa
Schemat Ponziego jest kolejnym oszustwem finansowym, często mylonym z piramidą finansową. Jego zasada działania polega na wypłacaniu zysków starym uczestnikom z pieniędzy nowych inwestorów, a nie z rzeczywistej działalności inwestycyjnej czy biznesowej.
– Schemat Ponziego to inny mechanizm, który przypomina parabank – ludzie wpłacają środki („inwestycje”, depozyty), licząc na nienaturalnie wysokie zyski. W tego rodzaju organizacjach dochód inwestorów opiera się na inwestycjach nowych uczestników, a nie na zyskach z własnego kapitału. To powoduje, że gdy liczba nowych wpłat maleje, cały system się załamuje – wyjaśnia dyrektor generalny PSSB.
W praktyce oznacza to, że organizatorzy tych schematów obiecują ogromne stopy zwrotu w krótkim czasie, często na poziomie 40-50% w skali kilku miesięcy. Niestety, większość osób traci swoje pieniądze, gdy system się zawala. Jest wiele różnic między piramidą finansową a schematem Ponzie – w przypadku piramidy finansowej często trudno znaleźć osoby odpowiedzialne, właścicieli nie ma oficjalnych stron czy biur obsługi, a całość jest przygotowana do szybkiego zamknięcia działalności. Z kolei schemat Ponziego wyróżnia się silnym marketingiem, często wspieranym przez celebrytów i influencerów, którzy stają się twarzami „biznesu” i przyciągają inwestorów. Mimo że obie struktury są nielegalne, Ponzi może zyskać większą wiarygodność dzięki promocji, ale ostatecznie i tak prowadzi do większych strat dla inwestorów.
Edukacja jako fundament ochrony konsumentów
Istnieje pilna konieczność edukacji społeczeństwa w zakresie rozpoznawania nieuczciwych modeli biznesowych.
– Kluczową kwestią jest edukacja konsumentów. Każdy powinien wiedzieć, jakie sygnały ostrzegawcze wskazują na piramidę finansową lub schemat Ponziego. W sprzedaży bezpośredniej dochody pochodzą z rzeczywistej sprzedaży produktów i usług, a nie z wpłat nowych rekrutów. Jeśli firma obiecuje zyski jedynie za dołączanie nowych członków, bez sprzedaży realnego towaru – to czerwona flaga – zwraca uwagę Muras.
Ważnym aspektem walki z oszustwami jest również działalność organizacji branżowych. PSSB regularnie monitoruje rynek i zgłasza nieuczciwe podmioty do odpowiednich instytucji.
– Współpracujemy z UOKiK[1] oraz Komisją Nadzoru Finansowego, aby eliminować nieuczciwe praktyki. Niestety, niektóre firmy działają pod przykrywką sprzedaży bezpośredniej, lecz w rzeczywistości funkcjonują jak piramidy finansowe. Naszym zadaniem jest dbać o transparentność rynku i edukację konsumentów – wyjaśnia Muras.
Dopełnieniem tych działań jest świadomość konsumencka. Osoby zainteresowane współpracą z firmą sprzedaży bezpośredniej powinny dokładnie przeanalizować jej model biznesowy oraz warunki współpracy. Wybór sprawdzonej, legalnie działającej firmy to klucz do uniknięcia oszustwa i budowania stabilnego dochodu.
Polskie Stowarzyszenie Sprzedaży Bezpośredniej
Polskie Stowarzyszenie Sprzedaży Bezpośredniej od lat stoi na straży etycznych standardów w tej branży. Jest to organizacja zrzeszająca firmy działające według przejrzystych zasad i dążące do budowania zaufania wśród konsumentów oraz sprzedawców. PSSB jest dziś jedną z najważniejszych organizacji branżowych w Polsce, dbającą o najwyższe standardy etyczne w sprzedaży bezpośredniej. Skupia 23 firmy członkowskie, które ściśle przestrzegają kodeksu etycznego organizacji, a także współpracuje z czterema firmami spoza branży, wspierającymi transparentność rynku. Całkowity roczny obrót firm stowarzyszonych w PSSB wynosi 4 miliardy złotych, co świadczy o dynamicznym rozwoju tej gałęzi gospodarki.
Obecnie w sprzedaży bezpośredniej działa aktywnie około 800 tysięcy dystrybutorów, z czego zdecydowaną większość, bo aż 80%, stanowią kobiety. To sektor, który przyciąga osoby poszukujące elastycznych form zatrudnienia, dając im możliwość rozwoju zawodowego na własnych warunkach. Model marketingu wielopoziomowego (MLM) jest dominującym sposobem organizacji sprzedaży – aż 85% firm działających w ramach PSSB korzysta z tej strategii, a 70% całkowitego obrotu pochodzi właśnie z tego modelu.
Dla 12% dystrybutorów współpraca z firmami członkowskimi PSSB stanowi główne źródło dochodu. Pozostałe osoby traktują sprzedaż bezpośrednią jako sposób na dodatkowy zarobek, rozwijanie swojej pasji lub korzystanie z produktów na preferencyjnych warunkach. Właśnie dzięki temu sprzedaż bezpośrednia oferuje elastyczność i możliwość dopasowania do indywidualnych potrzeb każdego dystrybutora, które ściśle przestrzegają kodeksu etycznego organizacji,
– PSSB odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu etycznych standardów w sprzedaży bezpośredniej. Jesteśmy organizacją, która zrzesza wyłącznie te firmy, które spełniają wysokie wymagania dotyczące transparentności, legalności i jakości produktów. Dzięki temu konsumenci mogą być pewni, że współpraca z naszymi firmami członkowskimi to wybór bezpieczny i godny zaufania – podkreśla dyrektor generalny PSSB, Tomasz Muras.
Sprzedaż garnków i usług leczniczych – gdzie kończy się marketing, a zaczyna manipulacja?
Przy okazji podniesienia tematu sprzedaży bezpośredniej nie sposób nie odnieść się do działalności firm oferujących swoje usługi lub produkty na pokazach. Ostatnio informowaliśmy na łamach ccnews.pl o karze wymierzonej przez UOKiK na spółki Med Professional i Medical Factory.
Jednym z kontrowersyjnych modeli sprzedaży, który budzi wiele wątpliwości, jest organizowanie pokazów handlowych, na których oferowane są garnki, materace zdrowotne czy usługi lecznicze. Firmy działające w ten sposób często zapraszają konsumentów na „bezpłatne prezentacje” lub „warsztaty zdrowotne”, kusząc ich atrakcyjnymi gratisami czy badaniami diagnostycznymi. W rzeczywistości jednak spotkania te są starannie zaplanowanymi wydarzeniami mającymi na celu wywarcie presji na uczestnikach i skłonienie ich do zakupu produktów po zawyżonych cenach. Często stosowane techniki manipulacyjne, takie jak ograniczona liczba miejsc, rzekome promocje „tylko dziś” czy powoływanie się na opinie „ekspertów”, sprawiają, że uczestnicy podejmują decyzje impulsywnie, bez możliwości dokładnego przeanalizowania oferty.
Praktyki budzące wątpliwości – nieetyczna sprzedaż czy legalny biznes?
Wiele osób, które skusiły się na zakup garnków czy usług leczniczych podczas takich pokazów, później odkrywa, że zapłaciło wielokrotnie więcej, niż wartość rynkowa oferowanych produktów. W skrajnych przypadkach zdarzają się sytuacje, w których sprzedawane „cudowne” urządzenia lecznicze nie mają żadnych potwierdzonych właściwości zdrowotnych, a diagnozy stawiane na pokazach są całkowicie nieprofesjonalne. Ponadto organizatorzy często kierują swoje oferty do seniorów, wykorzystując ich zaufanie i ograniczony dostęp do informacji. W odpowiedzi na rosnącą liczbę skarg Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) oraz Rzecznik Praw Konsumenta regularnie interweniują, nakładając kary na firmy stosujące nieuczciwe praktyki handlowe.
Jak się bronić przed nieuczciwymi pokazami?
Najskuteczniejszą metodą ochrony przed tego rodzaju oszustwami jest świadomość i edukacja konsumentów. Przed wzięciem udziału w pokazie warto sprawdzić firmę w internecie, zapoznać się z opiniami innych klientów i zachować zdrowy sceptycyzm wobec „zbyt dobrych, by były prawdziwe” ofert. Jeśli już zdecydujemy się na zakup, mamy prawo do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni bez podawania przyczyny, o czym sprzedawcy często nie informują. Ponadto w przypadku wątpliwości warto skonsultować się z organizacjami zajmującymi się ochroną praw konsumentów. Kluczowe jest, aby pamiętać, że legalny biznes opiera się na rzetelnych informacjach i transparentnych warunkach współpracy, a nie na manipulacji i presji psychologicznej.
