W dobie cyfryzacji wiele spraw można załatwić online, co jest wygodne i oszczędza czas. Młodsze pokolenia, biegłe w nowych technologiach, korzystają z tego z entuzjazmem. Jednak dla wielu, zwłaszcza starszych osób, całkowite przeniesienie usług i dokumentów do świata cyfrowego staje się poważnym problemem.
Zdarza się, że zdjęcie samochodu i informacje o karze za brak opłaty parkingowej są dostępne tylko online, podobnie jak dane związane z załatwianiem spraw w gminie wysyłane są wyłącznie mailem. Takie praktyki są bezprawne, ponieważ obywatele muszą mieć możliwość dostępu do dokumentów także w formie fizycznej.
Równość w dostępie do dokumentów
Przenoszenie dokumentacji wyłącznie do formy cyfrowej jest wygodne dla wielu, ale nie dla wszystkich. Seniorzy, osoby z ograniczonym dostępem do technologii, czy osoby z niepełnosprawnościami mogą mieć trudności z korzystaniem z cyfrowych narzędzi. Przykładem problematycznych sytuacji jest naliczanie kar za nieopłacenie parkowania, gdzie wszelkie informacje i możliwość odwołania są dostępne tylko online. Takie podejście wyklucza osoby, które nie korzystają z Internetu, co jest niezgodne z prawem.
Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego
W 2018 roku Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale (I OPS 1/18) podkreślił, że dostęp do dokumentów w postępowaniu administracyjnym musi być zapewniony także osobom, które nie korzystają z nowoczesnych technologii. Sąd zauważył, że brak umiejętności posługiwania się nowoczesnymi urządzeniami nie może być barierą w korzystaniu z przysługujących praw. Różnicowanie sytuacji procesowej ze względu na kompetencje technologiczne jest nieakceptowalne.
Europejski Akt o Dostępności (EAA)
W czerwcu 2025 roku Polska ma obowiązek implementować Europejski Akt o Dostępności (EAA) dla produktów i usług, co oznacza, że równość w dostępie do nich stanie się nie tylko deklaracją, ale obowiązkiem. EAA ma na celu zapewnienie, że produkty i usługi będą dostępne dla wszystkich obywateli, niezależnie od ich zdolności technicznych czy dostępu do nowoczesnych urządzeń.
Wyzwania cyfryzacji
Cyfryzacja usług publicznych i komercyjnych przynosi wiele korzyści, ale też stawia wyzwania. Wprowadzenie EAA jest krokiem w kierunku zapewnienia równego dostępu do usług i informacji. Praktyki polegające na udostępnianiu danych wyłącznie online muszą być zmienione, aby każdy, bez względu na wiek czy umiejętności technologiczne, mógł w pełni korzystać z dostępnych usług.
Podsumowanie
Cyfryzacja nie może wykluczać osób mniej biegłych w technologii. Wdrożenie Europejskiego Aktu o Dostępności zobowiąże Polskę do zapewnienia równych szans w dostępie do produktów i usług dla wszystkich obywateli. Dbałość o równe szanse to nie tylko przyszłościowy cel, ale już wkrótce także prawny obowiązek.
