6 kapeluszy De Bono

Metoda sześciu kapeluszy została stworzona przez Edwarda De Bono – twórcę pojęcia „myślenia lateralnego”. Stworzona przez niego technika pozwala na twórcze podejście do rozwiązywania problemów. Pozwala na spojrzenie na problem aż z 6 różnych perspektyw.

Ostatnio opisałem strategię Walta Disney’a. Dzisiaj chciałbym zwrócić Wam uwagę na jeszcze jedną przydatną technikę efektywnego zarządzania potencjałem zespołu – technikę Kapeluszy de Bono.

Metoda sześciu kapeluszy została stworzona przez Edwarda De Bono – twórcę pojęcia „myślenia lateralnego”. Stworzona przez niego technika pozwala na twórcze podejście do rozwiązywania problemów. Pozwala na spojrzenie na problem aż z 6 różnych perspektyw.

Prostota tej metody, jej skuteczność oraz praktyczność zastosowania została z sukcesem zaakceptowana przez środowisko edukacyjne, korporacje i organizacje na całym świecie. Metoda wymyślona przez De Bono jest na tyle skuteczna, że po jej zastosowaniu każda dyskusja, ze zwykłego argumentowania i bronienia swoich racji przeradza się w pełni konstruktywną wymianę zdań.

Jak to działa?

Metoda ta zakłada przyjęcie przez uczestników spotkania sztucznych ról i przyjęcia ściśle określonego stanowiska w danej sprawie. Dzięki temu każdy – nawet jeśli się nie zgadza – nie podchodzi do tematu emocjonalnie. Co więcej – wymiana myśli podczas stosowania tej metody na spotkaniu powoduje, że uczestnik nie przejmuje się tym, co pomyślą inni. Uczestnicy podejmują świadomy i twórczy wysiłek, bez ryzyka pominięcia jakiegokolwiek aspektu problemu.

Podczas dyskusji zamiast zwalczać się kontrargumentami – zakładamy i prosimy innych uczestników o założenie na swoje głowy kapelusza (oczywiście nie musi to być fizyczny kapelusz).

Jak wspomniałem wcześniej – kapeluszy jest sześć. Każdy ma inny kolor, a co za tym idzie – przenosi inny stan emocjonalny. Jest więc kolor czerwony – czyli emocje, biały – obiektywizm, czarny – pesymizm, żółty – optymizm, zielony – możliwości i niebieski – organizację.

graf_kapeluszebono

Kapelusz niebieski – organizacja i kontrola procesu

Kolor niebieski tego kapelusza oznacza dbanie o to, aby dyskusja nie przechodziła w chaotyczną wymianę zdań. W przypadku dodatkowego stosowania strategii Walta Disney’a, osoba o takim „nakryciu głowy” staje się moderatorem dyskusji. Niebieski obserwuje całość dyskusji, prosi o zabranie głosu każdego z uczestników, pobudza i motywuje do dyskusji. To właśnie on wyznacza temat dyskusji oraz podsumowuje jej efekty poprzez tworzenie wniosków i rekomendacji działań. I wreszcie niebieski to bezstronny i obiektywny uczestnik spotkania.

Kapelusz czerwony – emocje

Każdemu człowiekowi, czy to w szkole, pracy czy w domu, towarzyszą emocję. W przypadku dyskusji w oparciu o technikę 6 kapeluszy – jego rola jest ważna, bo osoba mająca taką rolę musi wyrażać emocję za wszystkich uczestników. To bardzo ważna rola rola w wielu organizacjach, gdzie opanowanie i analiza faktów jest najważniejsza, a każdy wyraz ekspresji czy wyrażania emocji jest traktowana jako zachowanie „nieprofesjonalne”. To właśnie w emocjach tkwi wielki potencjał – pod wpływem emocji góry przenoszono! Emocje wspierają realizację celów – wystarczy spojrzeć na zagrzewające do boju cheerleaderki czy trenerów sportowych. Emocje są więc drogowskazem pozwalającym uniknąć zejścia na złą drogę, szczególnie gdy wizja zysków przesłania oczy pozostałym członkom zespołu. W modelu Disney’a, kolor czerwony to krytyk.

Kapelusz biały – fakty, obiektywizm

Biały kapelusz to przeciwstawieństwo czerwonego. Zero emocji – same fakty. Kolor biały wskazuje więc na sterylność myśli, neutralność i logikę. Osoba nosząca biały kapelusz to osoba kierująca się wyłącznie faktami i liczbami. A skoro tak – z nią się po prostu nie dyskutuje. Fakty to fakty. Dlatego biały kapelusz na ogół stosuje się na początku wymiany zdań. Jego rolą jest przedstawienie np. stanu faktycznego zdarzenia, projektu czy pomysłu. Gdy na przykład analizujemy brak sprzedaży – biały kapelusz pokazuje nam jakie są aktualne wyniki sprzedażowe. Dlatego osoba w tym miejscu posługuje się statystykami, zestawami informacji, danymi, dokumentami i analizami. Nie komentuje, nie analizuje a jedynie komentuje w granicach posiadanych danych. To jakbyśmy porównali biały kapelusz do kalkulatora. Jeśli zapytamy go ile to jest 4 + 4, to zawsze odpowie nam 8, a nie „to zależy od tego co rozumiemy przez cyfrę 4”. Więc biały kapelusz przedstawia nam problem.

Kapelusz czarny – pesymizm, ryzyka, zagrożenia

Właściciel tego kapelusza to w modelu Disney’a krytyk. Jego zadaniem jest traktowanie tematu w logiczny i pesymistyczny sposób. Ważne tylko, aby jego pesymizm i krytyka była konstruktywna. Wyszukiwanie wad, niedociągnięć, braków i zagrożeń to główny cel osoby w takim kapeluszu. Zadanie pytania, docieka prawdy, patrzy w przyszłość. Za wszelką cenę usiłuje udowodnić, że ktoś się myli. Rola takiej osoby jest niezwykle ważna i pozwala na zabezpieczenie projektu przed szkodliwymi awariami. Czarny kapelusz to także kontroler wydatków finansowych i czasowych. Krytyka w wykonaniu czarnego kapelusza musi być jednak z umiarem. Krytyka „nie bo nie” jest nieakceptowalna. Musi być konstruktywna. Co więcej – czarny kapelusz nie może blokować dyskusji.

Kapelusz żółty – optymizm, korzyści i szanse

Żółty to niepoprawny optymista. Jest przepełniony nadzieją i wiarą z sukces projektu. Żółty świat jest radosny, wypełniony pozytywnymi aspektami rozwiązania. To dokładne przeciwieństwo czarnego. Żółte myślenie to więc ciekawość, przyjemność i chęć bezustannego poszukiwania przyjemności. Założenie żółtego kapelusza można potraktować jako przyjęcie postawy marzyciela (w modelu Disney’a) lub przedsiębiorcy. To jego rolą jest dostrzeganie tych korzyści, których nikt inny nie widzi. Żółty kapelusz może się odwoływać nie tylko do logiki i praktyki, ale przede wszystkim do sfery marzeń i nadziei. Jest po prostu przepełnionym wiarą w sukces i powodzenie projektu. Wszędzie widzi nagrody, najlepsze statystyki i prognozy. Koncentruje się wyłącznie na pozytywnych aspektach projektu. Bada więc i analizuje wszystkie korzyści, szuka dla nich logicznego poparcia.

Kapelusz zielony – możliwości, pomysły i kreatywność

Kolor zielony to kolor nadziei, pełen pomysłów i nowych możliwości. Stanowi uzupełnienie koloru żółtego. Jego zadaniem jest pokazanie innym nowego spojrzenia, nowego punktu widzenia rzeczywistości. Zielony więc nie „nie drąży” już zaprezentowanych pomysłów, ukazuje jednak nowe drogi do realizacji celu. Nie ma on, a wręcz jest to zabronione, trzymanie się logiki. Nałożenie zielonego kapelusza oznaczać może nawet bycie „zakręconym freekiem” projektu. Zielony jest więc ślepy na krytykę i obiektywizm (kolor czarny i biały). Zielony kapelusz nie przekształca swoich pomysłów w czyn – to rola innych kapeluszy. To symbol nowości, świeżości w myśleniu. Zielony kapelusz będzie więc nieustannie szukał alternatywnych rozwiązań. Dla niego nawet ukończony projekt nie jest ostateczną wersją. Gdyby dysponowałby czasem – pewnie i oszlifowany diament zacząłby poprawiać widząc z w nim – niewidoczne dla innych – skazy.

Podsumowanie

Wymyślona przez De Bono metoda to doskonała alternatywa często jałowych dyskusji. Każdy uczestnik przyjmuje inną rolę, inny kolor kapelusza. Bawiący się z „teatrzyk” uczestnicy, nie ukrywają emocji, nie ukrywają tego, co czują i myślą. Mówią to, co uważają powiedzieć w danym kapeluszu, a nie to co wypada powiedzieć, aby zadowolić przełożonego. Metoda ta pozwala na całkowicie szczere rozmowy pod pretekstem przybierania kapeluszy. Do także doskonała metoda na przeprowadzanie grupowego coachingu.

Co więcej technika sześciu kapeluszy pozwala na dowolne uporządkowanie pracy nad projektem czy zagadnieniem. Wymusza na uczestnikach myślenie w danym momencie nad tylko jednym aspektem sprawy. Broni nas też przed zbyt monotonnym podejściem do zagadnień i codziennych spraw. To także jedna z technik dyskusji w organizacji holokratycznej. Ale o tym ostatnim już kiedyś pisałem.

Add a comment

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *